3.2.1 Algemeen

Het strategisch ruimtelijk structuurplan s-RSA opteert voor een subtiel ingrijpen op wat Antwerpen eigen is. Het tracht met een beperkt aantal strategische acties een maximaal stimulerend effect te hebben op de plek en zijn omgeving. Daartoe formuleert het een generiek en een gebiedsgericht actief beleid. Deze zijn complementair en kunnen niet los van elkaar worden bekeken.

Het s-RSA werd goedgekeurd door de deputatie van de provincie Antwerpen op 21 december 2006. Voor het s-RSA is in 2013 het initiatief genomen om een evaluatie en actualisatie door te voeren. Het evaluatierapport werd op 19 december 2014 goedgekeurd en hierna werd de actualisatiefase opgestart.

3.2.2 Richtinggevend gedeelte

Generiek beleid

Het generiek beleid beoogt de opmaak van een algemeen referentiekader dat van toepassing is op heel de stad. Het tracht zeven beelden uit het collectief geheugen te versterken: Antwerpen als Waterstad / Ecostad / Havenstad / Spoorstad / Poreuze stad / Dorpen en Metropool / Megastad. Voor elk van deze beelden is een visie ontwikkeld die op haar beurt wordt vertaald in maatregelen en acties. Het plangebied of de onmiddellijke omgeving komt aan bod in nagenoeg elk van deze beelden.

Waterstad

Het herstellen van het waternetwerk kan gebeuren door de oorspronkelijke structuur opnieuw zichtbaar te maken daar waar mogelijk is. Dit betekent dat de kwaliteit van het publiek domein rondom rivieren, beken, dokken en kanaal moet vergroot worden en dat de toegankelijkheid ervan moet verbeteren.

Binnen het generiek beleid worden, vanuit het beeld van de ‘waterstad’, enkele uitspraken gedaan met betrekking tot Galgenweel. Galgenweel wordt geselecteerd als recreatieve plas, bestemd voor de watersport (als grootste binnenwater in Vlaanderen) met mogelijkheid tot deels gebruik als natuurlijke zwemvijver. Deze laatste optie kan eventueel gekoppeld worden aan het geplande themawatercomplex van de Prestibelsite (Regatta). Het bestaande schiereiland tussen Beatrijslaan en Galgenweel (met loodsen voor zeilboten) kan geherstructureerd worden, met het oog op een efficiënte

clustering en medegebruik.

Selecties voor de waterstad: het algemeen herstel (bron: s-RSA)

 
Ecostad

Het doel van de projecten gelegen in de stedelijke parkstructuur, is ook innovatieve oplossingen te ontwikkelen, die coherent zijn met het landschap en de integratie tussen open ruimten en stedelijke woonbuurten bevorderen. Ook bebouwbare zones (woongebieden, bedrijvenzones, recreatiegebieden, …) kunnen deel uitmaken van de stedelijke parkstructuur.

Nieuwbouw binnen, of aan de rand van, de stedelijke parkstructuur moet gezien worden als een gelegenheid om de grenzen van het park aan te passen, de toegankelijkheid te bevorderen en zelfs nieuwe woonstijlen te introduceren.

Speciale aandacht moet besteed worden aan de structuur van het publieke domein, het ontwerp van een specifieke stedelijke morfologie en verdichting. De belangrijkste pijnpunten voor deze gebieden zijn: toegankelijkheid, ‘fronten’, het ontwerp van de benedenverdieping en verdichting.

Ook voor andere dan woonfuncties, bvb. culturele, recreatieve of economische, gelden deze regels wanneer bebouwing wordt toegevoegd in de stedelijke parkstructuur. Bijzondere aandacht moet besteed worden aan de landschappelijke inpassing en de groene dooradering.

Selecties voor de ecostad: een levendige open ruimte (bron: s-RSA)

Havenstad

Het scheidingsmodel haven/stad is de algemene regel. Anderzijds moet ook een verbetering van de ruimtelijke interactie tussen stad en haven (in de randen in transformatie) doorgezet worden. Het vormgeven van een meer stedelijke omgeving in de contactzones met de haven of een buffer vormen tussen de noordelijke dorpen en de haven (poldergebieden) is een belangrijke doelstelling.

Het plangebied is niet specifiek opgenomen binnen het beeld van de havenstad.

Selecties voor de havenstad: contact zoeken (bron: s-RSA)

Spoorstad

Het openbaar vervoer, treinen en tramlijnen, kunnen een positieve rol spelen in het verwezenlijken van een nieuwe stedelijke concentratie, waarbij de verdere spreiding, fragmentatie en gebrek aan stedelijkheid in het grootstedelijk gebied wordt tegengegaan. De rol van het openbaar vervoer moet verder versterkt worden. Deze oplossingen, samen met de uitwerking van een fijnmazige en optimale verdeling van het verkeer over het lager netwerk van de stad, moet van de stad een ruimtelijk ‘open’ systeem maken, net zoals haar economie en haar samenleving. Dit is coherent met de mogelijkheden van haar noord-zuid geografische oriëntatie en met de kansen van haar fysische expansie.

Aanvullend bij de selectie van de tramlijnen uit het Masterplan Antwerpen en Pegassusplan worden een aantal bijkomende spoorlijnen voorgesteld. De zuidelijke Scheldebrug, n.a.v. nieuwe ontwikkelingen Linkeroever is één van deze voorstellen. Deze stedelijke boulevard verbindt enerzijds de Linker- en de Rechteroever met elkaar, en anderzijds ook Antwerpen met Zwijndrecht, via de Blancefloerlaan. De Blancefloerlaan op haar beurt, die reikt naar Oost-Vlaanderen via Zwijndrecht en Beveren, wordt voorgesteld als een territoriale boulevard (met tramverbinding). Daarnaast wordt de Park and Ride aan de Blancefloerlaan, aan het uiteinde van de Groene Singel) opgenomen in het s-RSA. Met betrekking tot de Blancefloerlaan wordt vanuit het s-RSA het voorstel gedaan naar de Provincie toe de Blancefloerlaan ten westen van de huidige op- en afrit Linkeroever niet meer te selecteren op secundair niveau. Dit deel van de Blancefloerlaan is in het RSPA als secundaire weg categorie III geselecteerd. In het mobiliteitsplan is dit deel van de Blancefloerlaan als stedelijke weg binnen bebouwde kom/stedelijke hoofdverkeersweg geselecteerd. In het s-RSA is de Blancefloerlaan een stedelijke boulevard met tramverbinding.

Selecties voor de spoorstad: Antwerpen een open stad (bron: s-RSA)

Poreuze stad

Vanuit de doelstelling om het sociaal-maatschappelijk, cultureel, economisch evenwicht in verschillende wijken te herstellen via ingrepen in de morfologie, de leegstand terug te dringen en de porositeit te verhogen, kunnen een aantal richtlijnen aangehaald worden die ondersteunend werken bij de opmaak van RUP’s. Op basis van de bestaande ruimtelijke structuur worden een aantal gebiedstypes aangeduid, met daaraan gekoppeld een specifiek ruimtelijk beleid.

Voor het plangebied zelf zijn er geen specifieke selecties. In het bebouwde deel van Linkeroever wordt het restgroen ingezet om het groen te verhogen in de moderne stadswijken.

Selecties voor de poreuze stad (groene ruimte)(bron: s-RSA)

Dorpen en metropool

Antwerpen heeft een lange traditie van verschillende naast elkaar bestaande dorpen in een metropool en van grootstedelijke functies, gelokaliseerd in die dorpen. Vandaag is de onderlinge relatie tussen de dorpen en de metropool aan het evolueren. Antwerpen maakt op zijn beurt deel uit van een nieuwe stedelijke vorm, het grootstedelijk netwerk of de ‘Megastad’. Nieuwe relaties moeten ontwikkeld worden tussen de dorpen en de metropool binnen de Megastad.

• Policentrische stad

Linkeroever is geselecteerd als lokaal stedelijk centrum. Het programma voor de stedelijke en buurtcentra moet verder gepreciseerd worden, met aandacht voor de verschillende situaties in de dorpen, de eventuele gebreken van voorzieningen en de mogelijkheid ze op te laden met nieuwe grootstedelijke functies en activiteiten.

De relaties met de grote groengebieden en de Schelde blijven belangrijk bij de afwerking van het woonweefsel van Linkeroever. Een grootschalige natuurinrichtingsproject zal van Burchtseweel, het Rot, Middenvijver-west, Blokkersdijk en St.-Annabos een kwalitatief aaneengesloten geheel maken en betere ecologische en functionele verbindingen tot stand brengen.

Selecties voor de dorpen en metropool: Antwerpen polycentrische stad (bron: s-RSA)

• Wonen ³

De bebouwde woonomgeving grenzend aan het plangebied is aangeduid als gebied onder breed management. Binnen deze gebieden bevinden zich verschillende onbebouwde of te herstructureren percelen uit de woningprogrammatie.

Het woongebied van Linkeroever kan verder afgewerkt worden. De Presibelsite (Regatta) wordt in het s-RSA aangeduid als een gebied dat gebouwd kan worden onder specifieke voorwaarden:

“Het gebied tussen Galgenweel en Middenvijver kan ontwikkeld worden met een programma dat voornamelijk bestaat uit (ook betaalbare) eengezinswoningen, die de huidige typologie en sociale samenstelling van Linkeroever in evenwicht brengen. De bebouwingswijze moet veel belang hechten aan het publiek domein, gemeenschappelijke functies (zoals parkings en tuinen) en nieuwe woonvormen. Het gebruik van Galgenweel voor sport en vrije tijd, de mogelijke ligging van sportvoorzieningen en scholen in de omgeving en de toekomstige verbinding door een nieuwe brug met Nieuw Zuid en de Kernstad maken het gebied waardevol om het ambitieniveau van de stad met betrekking tot wonen te ondersteunen.”

Selecties voor de dorpen en metropool: wonen, een nieuw evenwicht (bron: s-RSA)

• Werken

Op het gebied van werken wordt onder meer verwezen naar de Katwilgweg. Deze site bevat nog een aantal braakliggende of onderbenutte percelen en gebouwen. De ruimtelijk economische invulling beoogt kleine en middelgrote ondernemingen waarbij een zuinig ruimtegebruik zal worden nagestreefd (gekoppelde bebouwing, gemeenschappelijke voorzieningen, …). Meerlagige bebouwing kan aangewezen zijn om voldoende vloeroppervlakte te genereren in afstemming op het groenaandeel van het bedrijventerrein. De randen, palend aan verkeersinfrastructuur (Blancefloerlaan, verkeersknoop Linkeroever, Groene Singel), kunnen als zichtlocatie worden uitgewerkt met hoogwaardige architectuur die imagoversterkend werkt. Het bedrijventerrein moet aan de zijde Katwilgweg (en de toekomstige Groene Singel) en Blancefloerlaan de huidige functie van de Gazet van Antwerpen op de site bestendigen en ruimte geven aan aanverwante toekomstige bedrijven. Dit is in overeenstemming met de visie op kantoren waarbij de site Katwilgweg-Prestibel (Katwilgweg-Regatta) een gedeelde kantooroppervlakte wordt toebedeeld.

• Recreatie

De cultuurrecreatieve cluster is een nieuwe interpretatie van de stedelijke ruimte, waarbij de relatie tussen de verschillende soorten recreatieve voorzieningen op buurt- en wijkniveau benadrukt wordt. De lokale cluster is gebaseerd op de mogelijkheden van medegebruik tussen bestaande of nieuwe scholen, speeltuinen, sportinfrastructuur en groen.

Het gebied Esmoreit - De Molen is aangeduid als een te herstructureren bestaande recreatieve cluster. De zone Esmoreit - De Molen en de grote groengebieden te Linkeroever (Blokkersdijk, St.-Anna) zullen grondig geherstructureerd worden naar aanleiding van de Oosterweelverbinding, en de Charles de Costerlaan zal gesupprimeerd worden en als onderdeel van het nieuwe Sint-Annabos worden heringericht. In het algemeen moeten de recreatieve verbindingen langs de Scheldeboord hier vervolledigd en beter benut worden. De zone Esmoreit (tussen de Schelde en de Esmoreitlaan) moet als buffer worden behouden t.o.v. de haven en kan herbestemd worden als groene ruimte waar zacht recreatief medegebruik, mogelijk is. Bebossing is mogelijk maar het gebied moet wel doorwaadbaar blijven voor voetgangers en fietsers in de richting van en langs de Schelde. In deze zone bevindt zich een belangrijke toegang tot het vernieuwde St. Annabos. Deze zone zal alleszins een deel van het momentele recreatief medegebruik van dit bos (dat tijdens en een paar jaar na de werken zal verdwijnen) kunnen opvangen. Ook het gebied in de omgeving van de Molen moet geherstructureerd worden in functie van een natuurlijke Scheldeboord: de relaties tussen de recreatieve en publieke voorzieningen moeten er verbeterd worden en de toegankelijkheid van de Scheldeboord vergroot door het vervolledigen van de wandelpromenade.

Ook Middenvijver – Linkeroever Centraal is een recreatieve cluster. Het centrale deel van het woonuitbreidingsgebied Middenvijver wordt geschrapt voor bijkomende woningen, maar heeft wel een functie m.b.t. cultuur, recreatie en stedelijke voorzieningen ingebed en geïntegreerd in een groene omgeving. Het is een cultuurrecreatief cluster op bovenlokaal niveau, ingebed in een toegankelijke bovenlokale groenvoorziening. Middenvijver wordt gezien als een kruispunt tussen de noord-zuid georiënteerde recreatieve ruimtes en de oost-westverbinding met de stad en heeft daarbij ook een doelstelling m.b.t. de bovenlokale groenvoorziening.

Dit cluster beklemtoont de noodzaak aan een kwalitatieve omgeving, benut de mogelijkheid van de stamlijn voor openbaar vervoer en wil betere verbindingen aangaan met open ruimte en andere recreatiefaciliteiten. Er wordt gekozen voor de ontwikkeling van het gebied als een uitgerust recreatief park op het niveau van de stad, waarbij het park de recreatieve elementen structureert d.m.v. paden en groene relaties. Groene of publiek toegankelijke relaties moeten bijvoorbeeld behouden blijven tussen het stedelijk centrum van Linkeroever, Galgenweel en het St. Annabos.

Dit gebied is strategisch om een verbinding te maken tussen de verschillende ruimten en bestaande voorzieningen. Deze grote cluster compenseert het verlies van de bestaande onbenutte recreatiezone op de grens met Zwijndrecht, het Zand bij omzetting naar bedrijvenzone.

Linkeroever Banaan wordt aangeduid als een cultuurrecreatieve toplocatie. Een toplocatie moet beschouwd worden als een locatie waar één specifieke grootstedelijke voorziening kan gevestigd worden. De locatie kan dus zowel met sport als met cultuur ingevuld worden, of met diensten in het algemeen. De omgeving van de af te schaffen afrit aan de Blancefloerlaan zal een grondige transformatie ondergaan, met de her-structurering van de Oosterweelknoop en Ring. Een banaanvormige ruimte komt hierbij vrij (20 ha), goed ontsloten door het openbaar vervoer. Tegelijkertijd wordt de promenade rond Galgenweel (met waterthemacomplex Prestibel/Regatta) versterkt en aangesloten op de Scheldebrug, met stedelijke pleinvorming. Voorgesteld wordt om in plaats van het bestaande (niet meer gebruikte) perron een nieuw station te voorzien langsheen de verbinding Scheldebrug en groene Singel. Er is ruimte voor een topvoorziening; een grootschalige niet-permanente festivalweide behoort tot de mogelijkheden. De contouren ervan moeten worden onderzocht in relatie met de herstructurering van de bedrijvenzone Zand-Katwilgweg en de fysische kenmerken van het terrein (vb. spoorlijn). Bij de inrichting van de festivalweide moet het scenario van zo min mogelijke geluidsoverlast voor de woongebieden worden gekozen. In deze omgeving kan ook het bestaande schiereiland (met zeilloodsen) tussen Beatrijslaan en Galgenweel geherstructureerd worden, met het oog op een efficiënte clustering en medegebruik.

Selecties voor de dorpen en metropool: recreëren, meer welzijn (bron: s-RSA)

Actief beleid

Het actief beleid concentreert zich op vijf strategische ruimten: Harde Ruggengraat / Zachte Ruggengraat / Groene Singel / Levend Kanaal / Lager Netwerk met Stedelijke Centra. Binnen deze ruimten worden strategische programma’s geformuleerd, die op hun beurt specifieke projecten omvatten.

In het actief beleid van het s-RSA wordt het plangebied van Combori gecatalogeerd als onderdeel van de Zachte Ruggengraat. De zachte ruggengraat is een aaneenschakeling van vijf grote stedelijke parken: Scheldepark, Zuiderpark, Schijnvalleipark, Noorderpark en Havenpark. Ze verbinden de Schelde met het hinterland van Antwerpen en zijn onderling verbonden door de groene corridor van de Singel en door kleinere corridors, gevormd door het doorsijpelen van de natuur in het weefsel van de compacte stad.

De site van Combori is gelegen nabij een strategisch project binnen de Zachte Ruggengraat: het Scheldepark. Het Scheldepark omvat de Hobokense Polder – Hoboken Zuid – Blokkersdijk – Sint-Annabos– Galgenweel en Burchtseweel. Deze strategische ruimte heeft als voornaamste doelstelling het creëren van een krachtig samenhangend ecologisch systeem zoals omschreven door het beeld van de Ecostad en Waterstad. Deze strategische ruimte is bedoeld als een ruggengraat. Het is een element dat in interactie met de harde ruggengraat de hoofdstructuur van de stad zal bepalen. Een tweede nabijgelegen strategisch project in de Zachte Ruggengraat is Middenvijver, een nieuwe cluster voor onderwijs en recreatie. Het RSA blijft de ontwikkeling van het gebied als een uitgerust recreatief park behouden op het niveau van de stad, waarbij het park de recreatieve elementen structureert d.m.v. paden en groene relaties. Groene of publiek toegankelijke relaties moeten bijvoorbeeld behouden blijven tussen het stedelijk centrum van Linkeroever, Galgenweel en het St.-Annabos.

Strategische kaart: strategische ruimten, programma’s en projecten (bron: s-RSA)

De zachte ruggengraat (bron: s-RSA)