Binnen de krijtlijnen van de planningscontext van het Eilandje en uitgaande van de functionele programmatie voor deze stadswijk wordt in dit deel een ruimtelijk scenario voor de gehele Cadixwijk weergegeven. Dit ruimtelijk scenario geeft op wijk- of mesoniveau de ruimtelijke invulling weer van het functioneel programma. Het ruimtelijk scenario gaat uit van ruimtelijke ontwikkelingsstrategieën voor de Cadixwijk. De strategieën hebben elk hun eigen accenten van functionele spreiding en menging, ruimtelijke beleving en wijkgevoel. Fasering speelt een belangrijke rol bij de ontwikkeling van een gebied met een dergelijke schaal. De lokalisatie van het functionele programma bekijken we in de eerste plaats vanuit de bebouwde ruimte. Toch zal de interactie tussen open en bebouwde ruimte steeds van groot belang zijn in het ruimtelijk scenario voor de Cadixwijk.

2.4.1 Rol van de Cadixwijk in de omgeving

De historische Cadixwijk is met zijn orthogonaal stratenpatroon op een rechthoekig schiereiland een unieke wijk in het stadsweefsel. Het Masterplan Eilandje erkende deze eigenschap door het dambordpatroon van straten en bouwblokken tot aan de dokranden door te trekken waarbij de bestaande bedrijfsloodsen aan de randen op termijn vervangen worden door bouwblokken met een gemengd stedelijk programma.

Uniek is eveneens de grote diversiteit aan historische bebouwing in de binnenstraten van de Cadixwijk bestaande uit kwartieren van rijwoningen, pakhuizen, depots, kazernebebouwing (bvb. de SISA-school) en solitaire bebouwing (bvb. het Douanegebouw). Deze diversiteit wijst op een historische menging in dit oud-havengebied van residentiële, gemeenschaps- en havengebonden functies. Dit laatste is een belangrijke troef bij de transformatie van een havengebied naar een stadswijk. De aanwezigheid van watervlakken aan drie zijden van de wijk levert een enorm potentieel voor het creëren van een buurtleven aan het water. Niet alleen kunnen er woon- kantoor- en commerciële functies met zicht op het water worden ingeplant; de brede dokranden leveren bovendien ruime mogelijkheden voor de uitbouw van een aangenaam verblijfsdomein met een indrukwekkend uitzicht op de dokken. Naast het water en de dokranden is er ruimte voor een centrale publieke ruimte voor het Douanegebouw: het Cadixplein, een groen parkachtig plein. In de onmiddellijke nabijheid wordt momenteel bovendien het park Spoor Noord voltooid. Via de Kempenstraat sluit het park aan op de Cadixwijk.

De Cadixwijk ligt ingesloten tussen de Oude Dokken (waar het stedelijke transformatieproces reeds duidelijk vorm krijgt) en het Mexico-eiland (dat nog steeds een bedrijventerrein is). De Cadixwijk fungeert hierdoor als contactzone tussen stad en haven, zowel functioneel door de aanwezigheid van havengerelateerde activiteiten als morfologisch door het voorkomen van pakhuizen en depots. De korrelgrootte van de bouwblokken houdt het midden tussen het weefsel van de historische binnenstad en die van het Mexico-eiland.

2.4.2 Concepten Cadixwijk

Het beeld dat wordt opgebouwd in het Masterplan, de beeldkwaliteitplannen en het BPA is een sterk ruimtelijk beeld maar laat soms het raden naar de ruimtelijke en functionele werking van de wijk. Er wordt ook gewerkt met een eindbeeld zonder dat de opbouw van dit beeld wordt geëxpliciteerd. Deze statische ruimtelijke visie willen we nu verder aanvullen met enkele strategieën. De ruimtelijke strategieën geven ook belangrijke input aan het ontwikkelingsproces dat we verder in dit document behandelen.

2.4.2.1Homogeen raster

Deze eerste strategie beschrijft vooral het concept zoals we het terugvinden in het beeldkwaliteitplan en in het BPA. De Cadixwijk wordt hierin beschreven als een raster van gelijkaardige gesloten bouwblokken met een quasi gelijkmatige vermenging van functies over de hele wijk. Er worden weinig specifieke accenten gelegd. Het lijkt een homogene wijk. Dit heeft interessante gevolgen op de mogelijke fasering en de autonomie van elk bouwblok op zich. Deze rasterstructuur vertaalt zich ook in de visie op circulatie binnen de wijk. Enkel de Kattendijkdok Oostkaai wordt een wijkontsluitingsas met een snelheidsbeperking van 50km/u, de rest van de straten moeten bekeken worden als woonstraten met een snelheidsbeperking van 30km/u. De dokranden moeten als voetgangerszones worden beschouwd die aansluiten op de watergerelateerde activiteiten. Er moet een goede afstemming komen van activiteiten op het water en op het land, zij zullen elkaar in sterke mate beïnvloeden. De aanleg van het openbaar domein moet deze strategie ruimtelijk vertalen.

Figuur 9 en 10: Ontwikkeling in homogeen raster. Bron: Eigen verwerking

2.4.2.2 Hart en as

Hart

In het hartmodel wordt gestreefd naar het creëren van een centraliteit in de wijk. De strategie die gevolgd wordt is die van ‘dorpsplein’ waarbij een centrale plek wordt opgeladen met voorzieningen die interageren met een publieke ruimte. In de context van de Cadixwijk is dit het Cadixplein, een groen parkachtig plein, dat volgens de visie van het Masterplan Eilandje straks het centrum van de buurt verbindt met het Kattendijkdok en zo de wijk opent naar het water. Handels- en horecafuncties kunnen in principe overal in de Cadixwijk worden ingepland, maar op strategische locaties zouden we meer kunnen toelaten. Slechts twee van de nieuwe bouwblokken in regie grenzen met een zijkant aan dit plein. We hebben dus weinig mogelijkheid tot het voeren van een echte regie om een levendig plein te bekomen. We moeten maximaal inzetten op de strategische koppen van de bouwblokken A3 en A4, bijvoorbeeld door horeca-zaken van een bepaalde schaal toe te laten. Ook de SISA-school zal haar steentje bijdragen in het opladen van het plein als multifunctionele gemeenschapsvoorziening.

Op dit moment vormt de typologie van de Douane-site een uitzondering in de Cadixwijk. Dit heeft een bepaalde kwaliteit. Deze toren langs het toekomstige Cadixplein, als groen parkachtig plein, wordt soms vergeleken met de kerk langs het dorpsplein. Dit geeft oriëntatie. Anderzijds is dit gebouw nu ook een beetje een eiland binnen de Cadixwijk aangezien de ruimte rondom het gebouw een buffer creëert. De site neemt niet deel aan de levendigheid van de Cadixwijk. Het herzien van de plint van het huidige Douanegebouw kan een belangrijke rol spelen bij de verdere uitwerking van het, als groen parkachtig plein.

Figuur 11: Kattendijkdok Oostkaai.

Bron: eigen verwerking

As

In het as-model wordt de Kattendijkdok Oostkaai als belangrijkste wijkontsluitingsas en tramboulevard opgeladen met een aangepaste functiemix. Deze as heeft een bovenlokale uitstraling aangezien ze een verbinding vormt met de andere wijken en een doorgangsweg naar de haven toe. We moeten de ambities voor deze as als winkelas niet te hoog leggen aangezien de as Londen-Amsterdamstraat in eerste instantie in deze functie wordt uitgewerkt. Toch zal deze straat een belangrijke rol kunnen spelen, bijvoorbeeld als verbinding tussen stad en haven en als hoofdontsluitingsas van deze wijk.

Aangezien de nieuwe blokken langsheen de Kattendijkdok Oostkaai moeten opschuiven omwille van de tramlijn zullen deze blokken via het RUP ’Cadix’ in herziening worden gesteld. We kunnen dus het keurslijf van het huidige BPA nog in sterke mate aanpassen. Dit betekent echter ook dat de ontwikkeling van deze strook pas in een latere fase zal kunnen worden ontwikkeld. Deze bovenlokale as zal dus ook pas in een latere fase voelbaar zijn. De aanleg van een trambaan zal ook een functionele invloed hebben op de ontwikkeling van deze as.

Figuur 12: Kattendijkdok Oostkaai.

Bron: eigen verwerking.

Figuur 13: Hart en as strategie

Bron: eigen verwerking

2.4.2.3 Samengesteld bouwblok

Het feit dat we voorop stellen dat de Cadixwijk uit een homogeen raster van gesloten bouwblokken bestaat betekent niet dat er binnen deze bouwblokken naar diversiteit kan worden gezocht, integendeel. We willen de grote bouwblokken verdelen in kleinere gehelen. Ze worden dus niet als één gebouw uitgewerkt. Op deze manier brengen we veel meer diversiteit en menselijke schaal in de wijk zoals dat nu ook reeds al aanwezig is in het bestaande weefsel van de Cadixwijk en de rest van het Eilandje. Het is een schaal die het midden houdt tussen de individualiteit van het stadscentrum en de monotonie van de grootschalige havenloodsen.

Tegelijkertijd levert deze verdeling van de grote bouwblokken het voordeel op van een grotere flexibiliteit en faseerbaarheid in de ontwikkeling. Het wordt ook veel gemakkelijker om de functiemix die we nastreven in de hand te houden aangezien we kavel per kavel kunnen bijsturen. We streven naar een menging van verschillende functies naast elkaar op bouwblokniveau ipv een menging van verschillende functies boven elkaar op kavelniveau.

We willen de nieuwe bouwblokken van de Cadixwijk ontwikkelen als samengestelde bouwblokken. De grote bouwblokken worden verdeeld in kleinere loten van ongeveer 5000m² vloeroppervlakte.

Er wordt gestreefd naar een menging van verschillende functies naast elkaar op bouwblokniveau ipv een menging van verschillende functies boven elkaar op kavelniveau.

Figuur 14-18: Ontwikkelen van samengestelde bouwblokken. Bron: Eigen verwerking

2.4.3 Structuurschets Cadixwijk

De Cadixwijk bestaat uit een homogeen raster van woonstraten en gemengde gesloten bouwblokken, en enkele uitzonderingen. er mag geen ‘gouden randje’ langsheen de waterkant gecreëerd worden. Ook deze blokken langs de waterkant maken integraal deel uit van de wijk.

In het as-model wordt de Kattendijkdok Oostkaai als belangrijkste wijkontsluitingsas en tramboulevard opgeladen met een aangepaste functiemix. Het Cadixplein, als groen parkachtig plein, wordt de centrale ontmoetingsplaats of het hart van de wijk en combineert een verblijfsfunctie met evenementenplek met halteplaats voor de tram. De wanden ervan worden opgeladen met voorzieningen die interageren met het publiek plein. Anderzijds speelt de Douanesite een belangrijke rol in de toekomstige beleving van het plein.

We willen de nieuwe bouwblokken van de Cadixwijk ontwikkelen als samengestelde bouwblokken met een menging van verschillende functies naast elkaar. De bouwblokken worden verdeeld in kleinere loten van maximaal 5000m² vloeroppervlakte.

Figuur 19: Structuurschets.

Bron: Eigen verwerking.